BÀI 4 - Phát hành CK lần đầu ra công chúng (IPO)

Khái
niệm phát hành lần đầu ra công chúng (IPO) chỉ được hiểu đối với việc
phát hành cổ phiếu. Do vậy sau đây, chúng ta sẽ chủ yếu đề cập đến việc
phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng.

1. Điều kiện phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng:

Mỗi nước có những qui định riêng cho việc phát hành chứng khoán lần đầu
ra công chúng. Tuy nhiên, để phát hành chứng khoán ra công chúng thông
thường tổ chức phát hành phải đảm bảo năm điều kiện cơ bản sau:

- Về qui mô vốn: tổ chức phát hành phải đáp ứng được yêu cầu về vốn
điều lệ tối thiểu ban đầu, và sau khi phát hành phải đạt được một tỷ lệ
phần trăm nhất
định về vốn cổ phần do công chúng nắm giữ và số lượng công chúng tham gia.

- Về tính liên tục của hoạt động sản xuất kinh doanh: công ty được
thành lập và hoạt động trong vòng một thời gian nhất định (thường
khoảng từ 3 đến 5 năm).

- Về đội ngũ quản lý công ty: công ty
phải có đội ngũ quản lý tốt, có đủ năng lực và trình độ quản lý các
hoạt động sản xuất, kinh doanh của công ty.

- Về hiệu quả sản
xuất kinh doanh: công ty phải làm ăn có lãi với mức lợi nhuận không
thấp hơn mức qui định và trong một số năm liên tục nhất định (thường từ
2-3 năm).

- Về tính khả thi của dự án: công ty phải có dự án khả thi trong việc sử dụng nguồn vốn huy động được.

Tuy nhiên, các nước đang phát triển thường cho phép một số trường hợp
ngoại lệ, tức là có những doanh nghiệp sẽ được miễn giảm một số điều
kiện nêu trên, ví dụ: doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công ích,
hạ tầng cơ sở có thể được miễn giảm điều kiện về hiệu quả sản xuất kinh
doanh.

Ở Việt Nam, theo qui định của Nghị định
48/1998/-NĐ-CP về chứng khoán và thị trường chứng khoán và Thông tư
01/1998/TT-UBCK hướng dẫn Nghị định 48/1998/-NĐ-CP, tổ chức phát hành
phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng phải đáp ứng được các điều
kiện sau:

- Mức vốn điều lệ tối thiểu là 10 tỷ đồng Việt Nam;

- Hoạt động kinh doanh có lãi trong 2 năm liên tục gần nhất;

- Thành viên Hội đồng quản trị và Giám đốc (Tổng giám đốc) có kinh nghiệm quản lý kinh doanh.

- Có phương án khả thi về việc sử dụng vốn thu được từ đợt phát hành cổ phiếu.

- Tối thiểu 20% vốn cổ phần của tổ chức phát hành phải được bán cho
trên 100 người đầu tư ngoài tổ chức phát hành; trường hợp vốn cổ phần
của tổ chức phát hành từ 100 tỷ đồng trở lên thì tỷ lệ tối thiểu này là
15% vốn cổ phần của tổ chức phát hành.

- Cổ đông sáng lập phải
nắm giữ ít nhất 20% vốn cổ phần của tổ chức phát hành và phải nắm giữ
mức này tối thiểu 3 năm kể từ ngày kết thúc đợt phát hành.

- Trường hợp cổ phiếu phát hành có tổng giá trị theo mệnh giá vượt 10 tỷ đồng thì phải có tổ chức bảo lãnh phát hành.

2. Những điểm thuận lợi và bất lợi khi phát hành chứng khoán ra công chúng.

a. Những điểm thuận lợi

- Phát hành chứng khoán ra công chúng sẽ tạo ra hình ảnh đẹp và sự nổi
tiếng của công ty, nhờ vậy công ty sẽ dễ dàng hơn và tốn ít chi phí hơn
trong việc huy động vốn qua phát hành trái phiếu, cổ phiếu ở những lần
sau. Thêm vào đó, khách hàng và nhà cung ứng của công ty thường cũng sẽ
trở thành cổ đông của công ty và do vậy công ty sẽ rất có lợi trong
việc mua nguyên liệu và tiêu thụ sản phẩm.

- Phát hành chứng
khoán ra công chúng sẽ làm tăng giá trị tài sản ròng, giúp công ty có
được nguồn vốn lớn và có thể vay vốn của ngân hàng với lãi suất ưu đãi
hơn cũng như các điều khoản về tài sản cầm cố sẽ ít phiền hà hơn. Ví dụ
như các cổ phiếu của các công ty đại chúng dễ dàng được chấp nhận là
tài sản cầm cố cho các khoản vay ngân hàng. Ngoài ra, việc phát hành
chứng khoán ra công chúng cũng giúp công ty trở thành một ứng cử viên
hấp dẫn hơn đối với các công ty nước ngoài với tư cách làm đối tác liên
doanh.

- Phát hành chứng khoán ra công chúng giúp công ty có
thể thu hút và duy trì đội ngũ nhân viên giỏi bởi vì khi chào bán chứng
khoán ra công chúng, công ty bao giờ cũng dành một tỷ lệ chứng khoán
nhất định để bán cho nhân viên của mình. Với quyền mua cổ phiếu, nhân
viên của công ty sẽ trở thành cổ đông, và được hưởng lãi trên vốn thay
vì thu nhập thông thường. Điều này đã làm cho nhân viên của công ty làm
việc có hiệu quả hơn và coi sự thành bại của công ty thực sự là thành
bại của mình.

- Phát hành chứng khoán ra công chúng, công ty
có cơ hội tốt để xây dựng một hệ thống quản lý chuyên nghiệp cũng như
xây dựng được một chiến lược phát triển rõ ràng. Công ty cũng dễ dàng
hơn trong việc tìm người thay thế, nhờ đó mà tạo ra được tính liên tục
trong quản lý. Bên cạnh đó, sự hiện diện của các uỷ viên quản trị không
trực tiếp tham gia điều hành công ty cũng giúp tăng cường kiểm tra và
cân đối trong quản lý và điều hành công ty.

- Phát hành chứng
khoán ra công chúng làm tăng chất lượng và độ chính xác của các báo cáo
của công ty bởi vì các báo cáo của công ty phải được lập theo các tiêu
chuẩn chung do cơ quan quản lý qui định. Chính điều này làm cho việc
đánh giá và so sánh kết quả hoạt động của công ty được thực hiện dễ
dàng và chính xác hơn.

b. Những điểm bất lợi

- Phát hành cổ phiếu ra công chúng làm phân tán quyền sở hữu và có thể làm mất quyền
kiểm soát công ty của các cổ đông sáng lập do hoạt động thôn tín công
ty. Bên cạnh đó, cơ cấu về quyền sở hữu của công ty luôn luôn bị biến
động do chịu ảnh hưởng của các giao dịch cổ phiếu hàng ngày.

-
Chi phí phát hành chứng khoán ra công chúng cao, thường chiếm từ 8-10%
khoản vốn huy động, bao gồm các chi phí bảo lãnh phát hành, phí tư vấn
pháp luật, chi phí in ấn, phí kiểm toán, chi phí niêm yết… Ngoài ra,
hàng năm công ty cũng phảI chịu thêm các khoản chi phí phụ như chi phí
kiểm toán các báo cáo tài chính , chi phí cho việc chuẩn bị tài liệu
nộp cho cơ quan quản lý nhà nước về chứng khoán và chi phí công bố
thông tin định kỳ.

- Công ty phát hành chứng khoán ra công
chúng phải tuân thủ một chế độ công bố thông tin rộng rãi, nghiêm ngặt
và chịu sự giám sát chặt chẽ hơn so với các công ty khác. Hơn nữa, việc
công bố các thông tin về doanh thu, lợi nhuận, vị trí cạnh tranh,
phương thức hoạt động, các hợp đồng nguyên liệu, cũng như nguy cơ bị rò
rỉ thông tin mật ra ngoài có thể đưa công ty vào vị trí cạnh tranh bất
lợi.

- Đội ngũ cán bộ quản lý công ty phải chịu trách nhiệm
lớn hơn trước công chúng. Ngoài ra, do qui định của pháp luật, việc
chuyển nhượng vốn cổ phần của họ thường bị hạn chế.20.700 đ.